نسبت به - تحقق-چیزی که برایت سودمند است اهتمام بورز

رابط المقال

ای مؤمنان آنچنان که شایسته  خداوند است تقوای او را پیشه  کنید  چرا که تقوی  سبب نزول  خیرات در دنیا  و حصول آنها در  آخرت  است  و خداوند  متعال بندگان پرهیزکار خود را از مصیبت  های دنیوی و مجازات  های  اخروی  نجات  می دهد و آنها  را به خواسته  های شان  می رساند و هیچ  مصیبت و اندوهی  به آنها  روی  نمی آورد  همانطور می  فرماید: ( وَيُنَجِّي اللَّهُ الَّذِينَ اتَّقَوْا بِمَفَازَتِهِمْ لا يَمَسُّهُمُ السُّوءُ وَلا هُمْ يَحْزَنُونَ(٦١))يعنى: ( و خداوند  پرهیزکاران را نجات می دهد و آنها را - کامیاب می کند و- به آرزوی شان می رساند و هیچ مصیبتی به آنان می رسد و اندوهگین نمی شوند) الزمر/٦١ و همچنین  خداوند  وعده  کامیابی  به پرهیزکاران  داده  و فرموده  است: (إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ مَفَازًا)یعنی: ( بی تردید- فرجام- پرهیزکاران  کامیابی  است)النبأ/۳۱

بنابرابن  پیشه  کردن  تقوای خداوند  متعال بهترین علاج  برای  مقابله  با مشکلات دنیوی و بلاهای  اخروی  است  و از بزرگ ترین  عوامل  نجات بخش در روز قیامت به شمار  می آید؛ روزی  که  درهم  و دینار  به کارنیاید  و معیار خوشبختی و بدبختی تنها عقیده  و  عملکرد  و نیت ها باشد.

ای مؤمنان؛ یکی از ویژگی های منحصر  به  فرد رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  که خداوند  به ایشان عطا  فرموده  است، گفتن عبارت های مختصر و  مفید  می باشد که در اصطلاح  به آنها " جوامع  الکلم" می گویند که به معنی عبارت های کوتاه  اما پرمحتوا  و سودمند است که فایده  آنها  مقید به زمان  یا مکان  خاصی نمی باشد و در اینجا نمونه  ای از این سخنان   را مطرح  می کنیم:

در صحیح مسلم  از ابوهریره رضی  الله  عنه  روایت  است که رسول  الله  صلی  الله  عليه  وسلم  فرمود: (المؤمن القوي خير من المؤمن الضعيف، وفي كلٍّ خيراحرص على ما ينفعك، واستعن بالله ولا تعجز، فإن أصابك أمر فلا تقل: لو أني فعلت كان كذا وكذا، وإنما قل: قَدَرُ الله وما شاء فعل، فإن لو تفتح عمل الشيطان)یعنی: ( مؤمنی که از ایمان  قوی برخوردار است  بهتر  از مؤمن ضعیف الایمان می باشد اما در هر یک از آنها  خیر و برکتی نهفته  است- لذا- بدانچه  که برایت سودمند  است  اهتمام  بورز و- علاوه برآن در تحقق هدفت- از الله  یاری  بطلب و احساس سستی و ضعف  به خود راه  مده  و اگر اتفاق  ناگواری برایت رخ  داد نگو: اگر این کار را می کردم- چنین نمی شد- بلکه  بگو: خداوند "چنین تقدیر کرده بود و هر چه  خواست انجام  داد" زیرا به زبان آوردن کلمه" اگر" دروازه  های وسوسه  شیطان  را باز می کند) عمل کردن به این حدیث می تواند فواید  بیشمار دنیوی  و  اخروی  را برای انسان به دنبال  داشته باشد  اما با این حال بسیاری  از مردم  از آن غافل  اند و یا در راستای  خلاف آن حرکت  می کنند  اما  با اندکی تأمل در این حدیث در می یابیم  که عمل کردن  به آن دستاوردهای بزرگی  از قبیل  کامیاب  شدن در دنیا و آخرت، فراخی  دل و آرامش  روحی را به دنبال  دارد.

رسول  الله  صلی  الله  عليه  وسلم  می فرماید: ( إحرص  علي ما ينفعك) یعنی: ( بدانچه  که برایت سودمند  است اهتمام و جدیت به خرج بده) لذا رسول الله صلی الله عليه  وسلم  همه  مؤمنان  را سفارش می کند  تا نسبت  به تحقق اموری که برای دنیا و آخرت شان سودمند  است اهتمام  بورزند  که این مهم با سعی و تلاش و تحمل  سختی ها محقق  می شود زیرا ممکن  نیست که فردی با سستی و  رخوت به موفقیت  دست یافته  باشد طوریکه  برخی از علماء  گفته اند: ( آرزوپردازی ها و ترک عمل منجر به شکست  و ناکامی می شود و  ترک سستی و رخوت منتهی به موفقیت  و کامیابی می گردد) از اینرو انسان جهت نیل به خواسته  های  دنیوی  و  اخروی  خود بایستی سعی و تلاش کند.

"توكل على الرحمن في الأمر كله ولا ترغبن في العجز يوماً عن الطلب"

یعنی: " در همه  کارها  به خداوند  بسیار مهربان  توکل  کن و هیچ وقت در مسیر تحقق اهداف خود سستی مورز"

ألم تر أن الله قال لمريم وهزي إليك الجذع يتساقط الرطب

یعنی: "بنگر که خداوند  به  مریم فرمود: تنه  درخت  را بسوی خود تکان  بده  تا خرمای تازه  برایت بیفتد"

ولو شاء أن تجنيه من غير هزِّه جنته ولكن كلُّ رزق له سبب

یعنی: "اگر خداوند  می خواست، خرما را بدون تکان  دادن  مریم برایش فراهم  می کرد اما- اقتضای  سنت الهی این است که- تحقق هر روزی اسباب  خود را می طلبد"

بنابراین  انسان مؤمن  جهت تحقق  اهداف دنیوی و آرزوهای  اخروی  اش بایستی سعی و کوشش  کند؛ دانش آموزی  که در  طول  سال تحصیلی سستی و کوتاهی کرده و امید  قبولی  در آن سال را دارد قطعا  بهره  از عقل و  شعور نبرده است؛ تاجری که در تجارتش سستی می کند و سپس توقع سود و منفعت دارد نمی تواند  با سستی کردن  به این آرزو دست بیابد زیرا  کسیکه  در مسیر تحقق  اهدافش گام  برندارد  و در آن جدیت به خرج ندهد نمی تواند  به مقصد مطلوب  خود دست بیابد از اینرو  بایستی  به این سفارش  نبوی عمل  کنیم  و آن را در همه امور  اخروی و دنیوی مان به کار بگیریم    و نسبت  به همه  چیزهایی  که  می توانند برای ما مفید واقع شوند  اهتمام  بورزیم  و این اهتمام  تنها  شامل  عبادت  ها و امور  اخروی نمی گردد  بلکه همه  امور  دنیوی  و اخروی که به نوعی دارای  فایده هستند را شامل می شود چرا که هر هدف  مسیری  دارد که بایستی  طی شود.

پرودگارا هدایت و تقوی و پاکدامنی و راستی و بی نیازی را از تو مسئلت  داریم؛

پرودگارا مسیر هدایت مان را به ما الهام  کن  و ما را از شر و گزند  نفس های مان  مصون  دار.

خطبه  دوم؛

خداوند پاک و منزه  را سپاس می گویم و گواهی می دهم  که هیچ معبود بر حقی جز الله وجود ندارد و محمد بنده  و  فرستاده اوست؛ درود  و  سلام  خداوند  بر محمد و خاندان و اصحابش و همه کسانی  که  تا روز  قیامت به نیکی   از راه  و روش  ایشان  پیروی  می کنند  باد؛ أما بعد:

ای مؤمنان تقوای خداوند  را پیشه  کنید تا به خواسته های تان برسید و خیرات دنیا  و آخرت را فراچنگ خویش  آورید زیرا  خداوند می فرماید: (وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ) يعنى: ( و آنکه  بر الله  توکل می کند، الله  او را کفایت نماید ) الطلاق/٣  و همچنین می فرماید: (وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا(٢)وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ.. (٣))يعني: ( و هر فردی که تقوای الله را پیشه کند، الله برایش گشایشی  حاصل می کند(٢) و از جایی  که نمی پندارد برایش  رزق  و روزی  می دهد (۳))الطلاق/۲-۳

ای مؤمنان؛ انسان هر اندازه در این دنیا  سعی و تلاش  کند، سعی  و تلاشش   خارج  از تقدیر  خداوند  نخواهد  بود زیرا  همه  اتفافات در چهارچوب  تقدیر  الهی  رخ  می دهند: (إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ)يعنى: ( بی تردید ما همه  چیز  را به اندازه- و بر اساس علم و حکمت- آفریده  ایم) القمر/٤٩

رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  در حدیث  مذکور  بیان می دارد که تحقق  اهداف و خواسته  های دینی یا دنیوی  با کسب  دو چیز  حاصل  می شوند:

اول: اهتمام نشان دادن  و حرکت کردن در مسیر تحقق  هدف  که خستگی  و تلاش بدنی  را می طلبد  و دوم: عمل  قلبی  یا همان توکل جستن  و یاری  طلبیدن از خداوند می باشد که همه کلیدها و گشایش  ها به دست اوست زیرا  انسان تنها با یاری  خداوند  می تواند کاری از کارهای دنیا را پیش ببرد حتی اگر آب خوردن ساده  باشد پس چه برسد به کارهای بزرگ؛ لذا برای انجام هرکاری خواه کوچک باشد خواه بزرگ  بایستی  از خداوند یاری  خواست و بر او توکل  نمود.

اهتمام  نشان  دادن  به کار تنها عامل  تحقق  هدف  نیست  بلکه علاوه بر اهتمام بایستی  از خداوند  یاری  جست زیرا  رسول  الله  صلی  الله  عليه  وسلم می فرماید: ( بدانچه  که برایت  سود  دارد اهتمام  نشان  بده و - برای  تحقق  آن- از خداوند  یاری  بطلب) اما برخی  از  مردم  هدف های شان را پیگیری  می کنند  ولی  تنها  بر نیرو  و توانایی هایی  که دارند  اعتماد  می ورزند  که چنین  حرکتی فرجام مطلوبی ندارد زیرا  اگر انسان  به خودش  واگذار  شود  در حقیقت  به ضعف  و  ناتوانی  واگذار  شده  است  از اینرو  ما در طلب  هر  چیز بزرگ  و  کوچک اعم از اصلاح شدن خودمان و فرزندان مان و سامان یافتن دین و دنیای مان نیازمند یک تعلق  قلبی  قوی  و  محکم به خداوند  هستیم زیرا تحقق  خواسته  های دنیوی  و  اخروی  ما بدون یاری طلبیدن از خداوند متعال و بدون توکل نمودن بر او و بدون به  کارگیری  اسباب مشروع محقق  نخواهند شد.

على المرء أن يسعى ويبذل جهده ***ويقضي إله الخلق ما كان قاضیا 

یعنی: "انسان- برای رسیدن به هدفش- بایستی تمام  سعی  و تلاش  خود را به کار ببندد  ودر مقابل- خداوند  آنچه  را که خود می خواهد  مقدر می کند"

آری خداوند  متعال بر اساس علم و حکمت رسایش هر آنچه  را که بخواهد  مقدر می کند  و هر حکمی که بخواهد صادر می نماید از اینرو اگر بعد از تلاش و توکل، نتیجه دلخواه  خود  را  به دست نیاوردید فورا فکر و دل خود را  سمت  افکار  ابلیسی  سوق  ندهید و این ناکامی را ناشی از  ناتوانی خداوند  یا عمل  نکردن  به وعده اش و یا بخل او  مپنداريد  زیرا  خداوند متعال ذاتی است که از  همه  صفات  نقص  و زشت  منزه می باشد و بی نیاز  و ستوده  شده و بس توانا است و بر همه  کائنات تسلط  و چیرگی دارد بلکه بر اساس  علم و حکمت  و رحمت  خویش  شما را از رسیدن  به هدفی  که می خواستید بازداشته است زیرا  مصلحت و  سود شما را در نرسیدن  به آن هدف  دیده است از اینرو اگر انسان  پس از تلاش و توکل به  نتیجه  مطلوب  خود نرسید  بایستی  تسلیم  أمر شود و سپاس  خداوند  را بگوید و حسرت  و  افسوس  نخورد و به همین  دلیل است که رسول الله  صلی الله  عليه  وسلم می فرماید: ( و اگر- پس از- تلاش و یاری  جستن از خداوند- اتفاق  ناگواری برایت رخ  داد( به هدفت  نرسیدی) نگو: اگر این کار را می کردم- چنین نمی شد- بلکه  بگو: خداوند "چنین تقدیر کرده بود و آنچه  که خواست را انجام  داد" زیرا کلمه" اگر" دروازه  های وسوسه  شیطان  را باز می کند)

از عوف بن مالک رضی الله عنه روایت است، دو نفر نزد رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم بر سر یک قضیه اختلاف  کردند  و رسول  الله  صلی  الله  عليه  وسلم پس از آنکه   حکم را صادر نمود شخصی  که بر علیه  او حکم  شده  بود- به دلیل مکلف شدن بر پرداخت غرامت- گفت: " حسبي الله و نعم الوكيل" يعني: ( خداوند مرا- در مقابل  این مشکل- کافی و بسنده است و او بهترین  کارساز می باشد) اما  رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  به او فرمود: ( إياك  والعجز  و عليك  بالكيس فإن  الله  يلوم  علي العجز  و يحب  الكيس) یعنی: (هرگز -در برابر مشکل - تسلیم مشو بلکه - برای حل آن تدبیر بیندیش- و از أسباب مشروع  بهره  بگیر- زیرا  خداوند تسلیم  شدن- در برابر  مشکلات را- نکوهش می کند و تدبیر  اندیشی- برای حل مشکلات- را دوست  می دارد) و سپس فرمود: ( فإذا  غلبك  أمر  فقل: حسبي  الله و نعم  الوكيل) یعنی: ( و در نهایت  اگر راه  چاره  ای برای حل مشکل نیافتی  آن موقع بگو: " حسبی الله  و نعم  الوکیل"  یعنی: ( خداوند مرا- در مقابل  این مشکل- کافی و بسنده است و او بهترین  کارساز می باشد) مراجعه  کنید  به سنن ابوداود حدیث(٣٦٢٧)

اما اگر فردی با وجود سستی کردن و کوتاهی نمودن در به کارگیری  اسباب  مشروع، نظیر عبارت های زیبای مذکور را به زبان  بیاورد این کلمات فایده  ای برایش  نخواهد  داشت و زیان را از او دور نخواهد کرد زیرا در حالت فوق یکی از فاکتورهای  تحقق هدف ( یعنی: اهتمام  نشان دادن و جدیت  به  خرج  دادن در پیگیری هدف) مفقود است.

و اگر پس از تلاش و توکل  به نتیجه  دلخواه  دست نیافتید بگویید: " قدر الله  و ماشاء فعل" یعنی: ( خداوند  این چنین تقدیر  کرده  بود و آنچه که خواست را انجام  داد)بدین معنا که عدم تحقق  هدف، تقدیر  خداوند  متعال  بوده  و این چیزی  بود که خداوند  برای من خواسته  است و داد و  ستد خداوند  بر مبنای  حکمت  رسا و قدرت به اجرا در آمده اش می باشد طوریکه اگر بخواهد چیزی  را به بنده اش عطا کند  هیچ احدی  نمی تواند  مانع  آن شود و اگر بخواهد از عطای چیزی  ممانعت ورزد  هیچ احدی  نمی تواند  آن را عطا  کند؛

پروردگارا مسیر هدایت مان را به ما الهام  کن  و ما را از شر و گزند  نفس های مان  مصون  دار؛پرودگارا دل های مان  را مملو از محبت خویش  بگردان  و هیبت  و بزرگی  خود را در قلب های مان  جای  بده  و توفیق  توکل  کردن  بر خودت  را روزی  ما بگردان؛ پرودگارا ما را در راستای  آنچه  که به سود ما است  یاری  بفرما  و توفیق انجام  آنچه  که  دوست داری  و  بدان  راضی  هستی  را به ما ارزانی  دار   و حاکمان  و مسئولان  مان را اصلاح  بفرما  و سرپرستی  ما را افرادی  واگذار  کن که تقوای  تو را در دل  دارند  و به دنبال  رضایتمتدی  تو هستند.

این را گفته  و از  خداوند  می خواهم  تا محاسبه ما را بر اساس رحمت  و  لطف خویش انجام  دهد و نه بر اساس اعمال  مان و ما رادر زمره بندگان  صالح  و دوستان  خودش  محشور بگرداند و درود  و سلام  خداوند  بر محمد  و  خاندان  و همه  اصحاب  بزرگوارش  باد.

شیخ  دکتر/ خالد بن عبدالله  المصلح

إحرص علي ما ينفعك