×
العربية english francais русский Deutsch فارسى اندونيسي اردو
صلح، رحمت و برکت خداوند.

اعضای عزیز! امروزه میزان دریافت فتوا ها به پایان رسیده است.

فردا، ساعت 6 صبح، به خواست خدا، فتواهای تازه دریافت خواهند شد.

شما می توانید بخش فتوا را برای آنچه که می خواهید پاسخ دهید یا تماس مستقیم را جستجو کنید

در مورد دکتر خالد المسلم شیخ این شماره 00966505147004

از 10 صبح تا 1 بعد از ظهر

خدا برکت دهد

فتوا ها / عقیده / انسان موجودي مجبور است یا مختار؟

به اشتراک گذاشتن این پاراگراف WhatsApp Messenger LinkedIn Facebook Twitter Pinterest AddThis

عرض:7311
- Aa +

انسان موجودي مجبور است یا مختار؟

هل الإنسان مسير أم مخير؟

پاسخ

الحمدلله و صلي  الله  و سلم  و بارك  علي  رسول  الله  و علي  آله  و صحبه؛
أما  بعد:
إطلاق الفاظی  مانند "مجبور  و مختار" در مورد انسان از کلمات  نوظهور است زیرا در قرآن  و سنت پاک رسول  الله  صلی  الله  عليه  وسلم  چنین الفلظی وارد  نشده  اند که  انسان  را موجودی  مجبور معرفی کند و یا  طوری  مختار باشد  که  بتواند  از  دامنه  علم  و قدرت  و  اراده  خداوند  خارج  شود.
سلف  صالح  و اهل  علم  چنین  کلماتی  را بصورت  مطلق  به  کارنبرده  اند  بلکه  آنها  را شرح و تفصیل داده اند  و کاربرد  مطلق  آنها  را جایز  ندانسته  اند؛ شیخ  الإسلام  ابن  تیمیه  رحمه  الله در مجموع  الفتاوى  ۸/۲۹۳ می  فرماید: (سلف  صالح  امت  و أهل  علم  همه نامگذاری  های مطلق  این  چنینی  را ناجایز  دانسته  اند  خصوصا  اگر  هر دو طرف  نفی  و  اثبات  باطل  باشند  اما  اگر حقیقتی  در به  کارگیری  چنین  الفاظی  نهفته باشد  باید  از کلمات  نیکو  و پسندیده  که  در نصوص  قرآن  و  سنت  ثابت  شده اند  استفاده  نمود  و عبارت  های  کلی و مبهم  را شرح  داد)
سلف  صالح  توصیف کردن  انسان  را با یکی از صفات مجبور  و مقابل  آن (مختار) رد  کرده  اند؛ شیخ  الإسلام  ابن  تیمیه  رحمه  الله در مجموع  الفتاوی (۸/۴۶۱) می  فرماید: ( سلف  امت  و علمای  شان هم قول  کسانی  را که قائل  به  "مجبور"  بودن  انسان هستند  را رد  نموده  اند  و هم  کسانی  که قائلند  او "مختار" است  را رد  کرده  اند و این دیدگاه به صورت  معروف در آثار  و أقوال  سلف  امت  و علمای  شان  از قبیل  اوزاعی  و سفیان ثوری  و عبدالرحمن  بن  مهدی  و أحمد  بن  حنبل و سایر  اهل  علم مشاهده  می شود) و ایشان  در جای  دیگر  مجموع  الفتاوی ( ۱۶/۲۳۷) می  فرماید: (علمائی  همچون  امام  احمد و قبل از ایشان مانند امام اوزاعی و دیگران تصریح  کرده  اند  که  اطلاق کلمه  "جبر" چه در مفهوم  نفی  و چه  در مفهوم  اثبات  آن  جایز  نیست لذا  گفته  نمی شود: "خداوند  بندگان  را موجوداتی مجبور آفریده  است  و همچنین  گفته  نمی شود: خداوند  آنها  را موداتی مجبور نیافریده  است" زیرا  کلمه  "جبر" واژه  ای  کلی  است  و در آن  اشتراک  وجود  دارد  زیرا  وقتی  گفته  می شود: انسان  موجودی جبری و  مجبور است  چنین  احساس  می کنم  که  خداوند  آنها  را در انجام  کارهای  خیر  و شر  مجبور  آفریده  و هیچ  اختیاری در انتخاب در قبال  انجام  کارهای  شأن  ندارند و اگر  گفته  شود: انسان  موجودی  مختار  است  و خداوند آنها  را مجبور  نکرده  است  چنین  احساس  می کنم  که  آنها بدون خواست و اراده خدوند هر کاری که بخواهند انجام  می دهند  که  هر دوی  آنها  اشتباه  است)
و شیخ  الاسلام  ابن  تيمية  رحمه  الله  جواب  این  سؤال  را در مجموع  الفتاوی (۷/۶۶۴) مطرح  کرده  و فرموده  است: ( لفظ  جبر  نیز  بر همین  منوال  است  طوریکه  اگر  سؤال  شود: انسان  مجبور  است یا مختار؟ گفته  می شود: اگر  منظورش از جبر  این  است  که  او هیچ  اراده و قدرتی از خود  ندارد که  این  پاسخ باطل  است زیرا  بنده، فاعل و انجام  دهنده- و مسئول- کارهای  اختیاری خودش است  و آنها  را با توانایی  و اراده  خودش  انجام  می دهد و اگر  منظورش  از جبر  این  است  که  خود  او خالق و ایجادکننده  اراده  و قدرت و کار خودش  است  بازهم  پاسخش  باطل  است  زیرا  آفریننده  همه  اینها  الله  سبحانه  وتعالى  است.
بنابراین  در پاسخ  به  پرسش  شما  که آیا انسان مجبور است یا مختار؟همان  چیزی  را می گوییم  که  شیخ  الاسلام  ابن  تیمیه  رحمه  الله  گفته  است و می گوییم: نمی توان  به  طور  مطلق  انسان  را موجودی  مجبور  یا مختار  نامید  زیرا  هر دو اشتباه  هستند  و نصوص  قرآن  و  سنت  بیانگر  آن  هستند  که  انسان  اراده  و اختیار-نسبی- دارد  و او کننده  کارهایش  است  اما  همه  اینها  خارج  از  علم  و اراده  و خواست  الله  سبحانه  وتعالى  نیست  و خداوند  متعال  این  مطلب  را  به  روشنی  در این  آیه  بیان  کرده  و  می  فرماید: (لِمَنْ شَاءَ مِنْكُمْ أَنْ يَسْتَقِيمَ * وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ)يعني: (برای  کسانی  از شما  که  طالب  راه  راست  باشد-قرآن برنامه  هدایت  است- و شما نمی  خواهید  مگر  آنکه  پرودگار  جهانیان  بخواهد)التکویر/۲۸-۲۹ و نصوص زیاد  دیگری  در این  مورد  در قرآن و سنت  وارد  شده  است و درست  ترین  وصفی  که می توان برای انسان در این خصوص  به  کار  برد لفظ" میسر" است  که  در قرآن  و سنت  وارد  شده  است  زیرا  در صحیح بخاری  و مسلم  از علی  بن ابی  طالب  رضي  الله  عنه  روایت  شده  است  رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  فرمود: (ما منكم  من أحد  إلا و قد علم  مقعده  من الجنة  و النار. قيل: يا رسول  الله؛ أفلا  ندع  العمل  و نتكل  علي  الكتاب؟ قال: إعلموا  فكل  ميسر  لما  خلق  له  ثم  قرأ: (فَأَمَّا مَنْ أَعْطَىٰ وَاتَّقَىٰ * وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَىٰ * فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَىٰ)اللیل/۵-۷ یعنی: (جایگاه  هر یک  از  شما  در بهشت  و جهنم  معلوم  است. گفته  شد: ای  رسول  خدا  اگر  چنین  است  پس  دیگر کاری  نکنیم و متکی  به  سرنوشت تعیین  شده  مان  باشیم؟ رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  فرمود: نه؛ بلکه  عمل  کنید  زیرا  هر فردی  آنچه  را که  بر او نوشته می شود ( توفیق انجام  آن را می یابد) را انجام  می دهد) سپس  این  آیه  را تلاوت  فرمود: (فَأَمَّا مَنْ أَعْطَىٰ وَاتَّقَىٰ * وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَىٰ * فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَىٰ) یعنی: ( پس  هر فردی  که  در راه  الله  بذل  و بخشش  کرد  و بهترین  پاداش- الله- را باور  کرد او  را مهیای  یک  زندگی  راحت (و به  دور از مشقت  و سختی) می کنیم)الیل/۵-۷ بدین  معنی  که  الله  با علم  ازلی  خود  می داند  ما با اختیار نسبی  خود  کدام  را راه  را انتخاب  و چه  عملی  را انجام  خواهیم  داد  و خداوند  بر اساس  انتخاب  و عملکرد  ما سرنوشت  اخروی  ما را رقم  زده  و مفهوم  حدیث: ( جایگاه  هر یک  از  شما  در بهشت  و جهنم  معلوم  است ) همین  مطلب  می باشد که  خداوند  با علم  ازلی خود  می دانست  که  ما کار  خیر را انتخاب  خواهیم  کرد  یا کار  شر را و بر اساس  انتخاب  ما بهشتی  بودن  و  جهنمی  بودن  ما را رقم  زده  است.
برادرتان:
شیخ دکتر/خالد بن عبدالله المصلح 
۱۷/۱۱/۱۴۲۴ هجری قمری 

پربیننده ترین

3. لذت جویی از باسن همسر؛ ( بازدیدها 60590 )

ممکنه دوست داشته باشی

مباحث بازدید شده

1.

×

آیا واقعا می خواهید مواردی را که بازدید کرده اید حذف کنید؟

بله، حذف