الحمدلله  و صلي  الله  و سلم  و بارك  علي  رسول  الله  و علي  آله  وصحبه.

أما  بعد:

در پاسخ به پرسش  شما  از خداوند طلب توفیق کرده و می گوییم:

این سؤال دو قسمت دارد:

قسمت  اول این است که(آیا دعای  خاصی هنگام  افطار ثابت  شده  است؟) در جواب باید گفت:

تنها ذکری که هنگام  افطار ثابت  شده  است، دعایی  است که در سنن ترمذی  از   عبدالله  بن عمر رضي  الله  عنهما  روایت شده است  گفت: (أن النبي  صلي  الله  عليه  وسلم  كان  إذا أفطر قال: (ابتلت العروق و ذهب  الظمأ  و ثبت  الأجر  إن شاء  الله ) يعني: (رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  هنگام افطار کردن می فرمود: "رگ ها خیس و تر شدند و تشنگی برطرف  شد و ان شاء  الله پاداش روزه باقی  ماند") این دعاء بصورت  موقوف حدیث  موقوف روایتی است که از أقوال  و افعال  صحابه رضی  الله  عنهم  نقل می شود و به رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  نسبت  داده نمی شود و دارای  انواع  "صحیح" و "حسن" و "ضعیف" است

و مرفوع حدیث  مرفوع  حدیثی  است که سند  آن به رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  منتهی  شده  باشد  و دارای  أنواع  "صحیح" و " ضعیف" می باشد.

 

از عبدالله  بن عمر رضي  الله  عنهما  روایت شده است و در حالت مرفوع اشکالی  ندارد و صحیح  ترین دعایی  است  که  از رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  به هنگام افطار  ثابت  گشته است.

اما دعاهایی  از قبیل(اللهم لك صمنا  و علي  رزقك  افطرنا) و مانند آنها  با سندهاي  صحيح  ثابت  نشده  اند و روایت  های  دیگری وجود ندارد که  آنها  را تقویت  کنند.

اما در مورد اینکه  پاسخ دادن  به کلمات اذان بهتر است یا إفطار کردن باید  گفت: تعارضی  در بین این دو کار وجود ندارد طوریکه  وقتی اذان گفته  شده، روزه  دار شروع به افطار  می کند زیرا  در صحیح  بخاری  و مسلم  از سهل  بن سعد رضي  الله  عنه  روایت است: رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  فرمود: (لايزال  الناس  بخير  ما عجلوا  الفطر) يعني: (مردم  تا زمانی  که  در افطار  کردن  عجله  می کنند( به محض غروب آفتاب افطار می کنند)در خیر  و خوبی  هستند) و این حدیث  بیانگر فضیلت شتاب  در افطار  است.

 شتاب در افطار،  چه موقع خیریت  مذکور در حدیث سهل  را به دنبال  خواهد  داشت؟زمانی که روزه  دار از غروب  آفتاب  مطمئن شده و یا غالب  گمانش  بر این باشد  که آفتاب  غروب  کرده  است( زمانی به گمان  غالب عمل می شود که از تحقق  یقین  معذور  باشیم) از اینرو زمانی که غروب  آفتاب ( یقینا  یا طبق  گمان  غالب) برای روزه دار محرز  شد  باید فورا  با خوردن  خرما یا آشامیدن  آب اقدام  به إفطار  کند و هنگام افطارکردن مانعی  ندارد تا به کلمات  أذان  پاسخ  بدهد  بلکه  در این صورت دو خیر و پاداش را باهم برای  خود  کسب  می کند:

خیر و پاداش اول پیروی  از  رسول  الله  صلی  الله  عليه  وسلم  در پاسخ  به کلمات  اذان است: همانطور  که  در حدیث  صحیحی از رسول  الله  صلی  الله  عليه  وسلم وارد شده است فرمود: (إذا سمعتم  المؤذن  فقولوا  مثلما يقول) يعني: (هرگاه -اذان- مؤذن  را شنیدید  شما هم مثل  کلماتی  را که می گوید را تکرار کنید) 

و خیر  و پاداش  دوم: حدیث  سهل  بن سعد  رضي  الله  عنه  است  که طبق  آن رسول  الله  صلى  الله  عليه  وسلم  می فرماید: (لايزال  الناس  بخير  ما عجلوا  الفطر) يعني: (مردم  تا زمانی  که  در افطار  کردن  عجله  می کنند( به محض غروب آفتاب افطار می کنند) در خیر و خوبی هستند) و این در حالی  است  که  پاداش شتاب  در افطار کردن  در یک لحظه محقق می شود لذا- جهت کسب هر دو پاداش- می تواند بعد از افطار اندکی توقف کند و پاسخ کلمات  اذان را بدهد و سپس به افطار  بپردازد.

شیخ  دکتر/ خالد بن  عبدالله  المصلح