ای مؤمنان تقوای خداوند را پیشه کنید و بدانید بهترین دستاوردی که انسان فراچنگ خویش آورده و اوقاتش را بدان آباد نموده و توسط آن به منزلت والای دنیا و آخرت نائل آمده است دانشی می باشد که به موجب آن ایمان در قلبش مستقر گردد و به همین دلیل است که خداوند متعال علم و والا مقامی را در کنار یکدیگر آورده و فرموده است: (يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ)يعنى: ( خداوند منزلت و درجات کسانی از شما را که ایمان آورده اند و مشمول علم گشته اند را بالا می برد) المجادلة/١١ بنابراين دانش شرعی صحیح حیات بخش قلب ها، مایه روشنی بینش ها و شفای دل ها می باشد و معیاری برای سنجش اشخاص و أقوال و عملکردها است که بنده از طریق آن می تواند پرستش خداوند متعال را محقق سازد و شبهه ها را پاسخ دهد و خود را از اسارت تمایلات نفسانی نجات دهد.
آری؛ دانش دینی صحیح از چنان ارزشی برخوردار است که پرداختن به آن ذکر و تسبیح، تحصیل آن جهاد و عبادت، و آموختن آن صدقه می باشد.
بنابراین نیازمندی ما به دانش شرعی بیشتر از هر چیز دیگر می باشد بگونه ایکه به مدت یک چشم بر هم زدن هم از آن بی نیاز نیستیم؛ امام احمد رحمه الله می فرماید: ( نیاز مردم به علم بسیار بیشتر از نیازشان به خوردن و نوشیدن است زیرا انسان در طول روز- یک یا دو مرتبه- به خوردن و نوشیدن نیاز پیدا می کند در حالیکه به اندازه نفس هایش نیازمند علم است)مدارج السالكين(٢/٤٧٠)چگونه امکان ندارد؟ در حالیکه شما توسط علوم شرعی می توانید پرودگار خویش را بشناسید و از نام ها و صفات و افعالش مطلع گردید و از طریق این علم است که می توانید از تاریکی های شرک و کفر و بدعت و گناهان خارج شوید و کمال کامیابی ها و لذت بخش ترین نعمت ها را فراچنگ خویش آورید زیرا خداوند می فرماید: (أَوَمَنْ كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِنْهَا ...َ)يعني: ( آیا فردی که -به سبب کفر وگمراهی- مرده ای بود و ما او را با -قرآن- زنده گرداندیم و نوری- از أنوار ایمان در پرتو قرآن- برای او قرار دادیم تا در روشنایی آن میان مردم حرکت کند همانند فردی است که در تاریکی های -شرک و کفر وگناه- فرو رفته و نمی تواند از آنها بیرون بیاید؟)الانعام/۱۲۲
وقتی علم شرعی از چنین منزلت والایی برخوردار است بی تردید اهل آن نیز از مزیت هایی برخوردار می باشند که درنصوص قرآن و سنت به این مزیت ها اشاره شده است: (يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ)يعنى: ( خداوند منزلت و درجات کسانی از شما را که ایمان آورده اند و مشمول علم گشته اند را بالا می برد) المجادلة/١١ و همچنین خداوند می فرماید: (أَفَمَنْ يَعْلَمُ أَنَّمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ الْحَقُّ كَمَنْ هُوَ أَعْمَىٰ ۚ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ)يعنى: ( آیا کسیکه از حقانیت آن چیزی که از سوی پرودگارت بر شما نازل شده است اطلاع دارد همانند فرد( بی اطلاع ) نابینا است؟تنها عاقلان پند می گیرند)الرعد/۱۹ بنابراین کسانی که فاقد دانش هستند نابینا تلقی شده اند که همان جاهلان و گمراهان می باشند و همچنین خداوند می فرماید: ( إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ ) يعنى: ( تنها بندگان داناى خداوند هستند که از او می ترسند) الفاطر/۲۸ إبن كثير رحمه الله در تفسیر این آیه می فرماید: ( یعنی: فقط علمایی که خداوند را می شناسند حقیقتا از - عظمت-او هراس دارند زیرا هر اندازه که شناخت و علم انسان نسبت به خداوند کامل تر گردد به همان اندازه بیم و هراسش از عظمت او بزرگ تر و بیشتر می شود)تفسير إبن كثير (٦/٥٤٤)
و همچنین خداوند می فرماید: (يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَنْ يَشَاءُ ۚ وَمَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا ۗ وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ)يعنى: ( خداوند به هر کسیکه بخواهد دانش( معرفت خودش و احکام شریعت اسلام) را ارزانی می دارد و کسیکه مشمول دانش قرار می گیرد قطعا خیر فراوانی به وی داده شده است و تنها عاقلان پند می گیرند)البفرة/٢٦٩ این آیه بیان می دارد: بهترین موهبتی که به انسان ارزانی می شود دانش " قرآن و سنت" می باشد.
و در احادیث نبوی نیز نسبت به مزیت ها و ترغیب دانش شرعی اشاره شده است که ذکر همه آنها در این مجال نمی گنجد اما می توان به حدیثی که در صحیح بخاری و مسلم از معاویه بن ابوسفیان رضی الله عنهما روایت شده است اشاره نمود که رسول الله صلی الله عليه وسلم فرمود: ( من يرد الله به خيرا يفقهه في الدين) یعنی: ( هرگاه خداوند اراده خیری نسبت به بنده اش داشته باشد او را در دین آگاه می گرداند ) صحیح بخاری حدیث (۷۱) و صحیح مسلم حدیث (۱۰۳۷) این حدیث بیانگر آن است که اگر خداوند متعال اراده خیر نسبت به بنده ای نداشته باشد او را در دین آگاه نمی گرداند و اگر نسبت به بنده ای اراده خیر داشته باشد موهبت آگاهی و عمل در دین را به او ارزانی می کند.
و ازاحادیث دیگری که در خصوص آثار پر خیر و برکت پرداختن به قرآن و سنت وارد شده است روایتی از ابوالدرداء رضی الله عنه می باشد که گفت: از رسول الله صلى الله عليه وسلم شنیدم فرمود: (مَنْ سَلَكَ طَرِيقًا يَبْتَغِى فِيهِ عِلْمًا سَلَكَ اللَّهُ بِهِ طَرِيقًا إِلَى الْجَنَّةِ وَإِنَّ الْمَلاَئِكَةَ لَتَضَعُ أَجْنِحَتَهَا رِضًا لِطَالِبِ الْعِلْمِ وَإِنَّ الْعَالِمَ لَيَسْتَغْفِرُ لَهُ مَنْ فِى السَّمَوَاتِ وَمَنْ فِى الأَرْضِ حَتَّى الْحِيتَانُ فِى الْمَاءِ وَفَضْلُ الْعَالِمِ عَلَى الْعَابِدِ كَفَضْلِ الْقَمَرِ عَلَى سَائِرِ الْكَوَاكِبِ إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الأَنْبِيَاءِ إِنَّ الأَنْبِيَاءَ لَمْ يُوَرِّثُوا دِينَارًا وَلاَ دِرْهَمًا إِنَّمَا وَرَّثُوا الْعِلْمَ فَمَنْ أَخَذَ بِهِ أَخَذَ بِحَظٍّ وَافِرٍ)یعنی: ( کسیکه مسیری را جهت آموختن علم ( شرعی صحیح ) بپیماید خداوند توفیق پیمودن راه بهشت را به او ارزانی می کند و- علاوه بر آن- ملائکه جهت رضایتی که از جوینده دانش -شرعی- دارند بال های شان را برای او می گسترانند و همه ساکنان آسمان و زمین و حتی ماهی ها در آب برای جوینده دانش شرعی طلب آمرزش می کنند و برتری عالم بر عابد( پارسای بی دانش) همانند برتری ماه شب چهاردهم بر سایر ستارگان است و اینکه اهل علم وارثان پیامبران هستند- اما با این تقاوت که- پیامبران درهم و دینار به ارث نگذاشته اند بلکه میراث انها علم است و آنکه آن را کسب نماید بهره بسیار افزونی کسب کرده است)این حدیث را امام ترمذی در سنن خویش(٢٦٨٢) و ابن ماجه در سنن خویش(۲۲۳) روایت کرده کرده اند؛ امام ترمذی گفته است: این حدیث فقط از طریق عاصم بن رجاء بن حیوة برای ما روایت شده است که در نزد من متصل نمی باشد و محمود بن خداش نیز با همین سند آن را برای ما روایت کرده است.
مزیت هایی که خداوند متعال در خصوص علم و دانش شرعی برشمرده است بیانگر اهمیت و تاثیر والای آن در تحقق پرستش صحبح خداوند متعال و اصلاح حال بندگان می باشد.
و دانشی که مزایای مذکور در خصوص آن وارد شده اند مربوط به دانش قرآن و سنت می باشد.
العلم قال الله قال رسوله***قال الصحابة ليس بالتمويه
دانش- شرعی- مبهم نیست بلکه- بسیار واضح است و- آن عبارتست از : فرمایش خداوند متعال و گفتار پیامبرش صلی الله علیه وسلم و کلام صحابه رضی الله عنهم.
و امت ما در شرایط کنونی، بیش از هر موقع دیگری نیازمند یادگیری علوم شرعی صحیح بر مبنای قرآن و سنت می باشد و علاوه بر آن نیازمند علمای ربانی، که روشنگر ارکان شریعت و واسطه بین امت و پیامبرش- صلی الله علیه و سلم- هستند می باشد؛ علمایی که در حفظ مبانی دین شان می کوشند و به شریعت خداوند چنگ می زنند و نصوص آن را بر اساس فهم سلف امت تفسیر می کنند و در شرح نصوص توجهی به تمایلات نفسانی و سلایق شخصی خود و دیگران نمی نمایند بلکه تنها پیام های خداوند را به مردم می رسانند و در این مسیر از هیچ احدی جز خداوند نمی ترسند.
ای امت علم و قرآن؛ چرا عزم خود را در راه تلاش برای تحصیل دانش سودمند و دعوت بسوی آن جزم نکنیم؟ آیا وقت آن فرا نرسیده است که خواب و سستی را کنار نهیم و لذت ها و سرگرمی های بی فایده را رها کنیم و به تحصیل و نشر علم دانش سودمند بپردازیم؟ زیرا با کسب دانش صحیح و نشر آن قدر و منزلت ها رفیع می گردد و دل ها بسوی اهل آن متمایل می شوند و چشم ها جهت دریافت دانش بسوی آنها خیره می گردند و با کسب آن به درجات رفیع نائل می آیند و علم عزتی دارد که گذشت روزها و سال ها آن را نمی کاهد؛
آری؛ علم شکوهی بدون سیطره ، ثروتی بدون مال و نیرویی بدون وجود یاور است از اینرو تا جاییکه می توانید نسبت به کسب چیزی که مایه عزت و سرافرازی شما در دنیا و آخرت است و میراث پیامبرتان صلی الله علیه و سلم می باشد اهتمام بورزید و آن را از علمای ربانی بیاموزید و با جان و مال خویش، شب و روز در تحصیل آن بکوشید و جهت رسیدن به هدف از خداوند متعال یاری بجویید و نیت های خویش را خالص گردانید و زندگی کسانی را که در این راه به موفقیت دست یافته اند را مورد مطالعه قرار دهید و از تجارب شان استفاده نمایید.
یکی از مواردی که موجب ترغیب ما بسوی یادگیری دانش دینی می میشود این است که بدانیم : بنده تنها با یادگیری دانش دینی صحیح می تواند پرودگار خویش را با آگاهی و به نحوه صحیح پرستش کند و با دانش دینی صحیح است که دعوتگران می توانند مردم را بر اساس منهج صحیح بسوی خداوند دعوت کنند و با دانش دینی صحیح می توانیم حق را از باطل و هدایت را از گمراهی تشخیص بدهیم و امت ما تنها در پرتو دانش دینی صحیح می تواند از تونل های تنگ و تاریک ناکامی ها به میادین وسیع سعادت و عزت و پیروزی راه یابد؛ خداوند می فرماید: (وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَىٰ لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا ۚ يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا)یعنی: ( خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند وعده قطعی می دهد که آنها را در زمین به جای - نسل های گذشته- مستقر کند همانگونه که- نسل های صالح- گذشته را به جای- ستمگران- مستقر نموده است - و همچنین وعده می دهد-که دین آنها ( اسلام )، که برای شان پسندیده است را قطعا- در زمین- پابرجا خواهد ساخت و بیم و هراس شان را تبدیل به آرامش خواهد نمود- تا جاییکه بدون هیچ گونه هراسی- مرا می پرستند ( وهمه احکام مرا اجرا می کنند) و هیچ چیز و هیچ احدی را با من شریک نمی سازند..)النور/٥٥ و ایمان و عمل صالح تنها با دانش سودمند محقق می شوند و قدرت یافتن و پابرجا ساختن دین در روی زمین تنها با دعوت و جهاد حاصل می شود.
تعلم فإنَّ العلمَ زَيْنٌ لأهلِه *** وفضلٌ وعنوانٌ لكلِّ المحامدِ
علم و دانش (سودمند) بیاموز چرا که علم و دانش علاوه بر یک فضیلت، زینت اهل علم به شمار می آید و سرآمد همه ویژگی های ستوده است
تفقَّهْ فإنَّ الفقهَ أفضلُ قائدٍ *** إلى البِرِّ والتقوى وأعدلُ قاصدِ
علم فقه ( آگاهی از حلال و حرام ) را بیاموز زیرا دانش فقه بهترین رهبر و راهنما در رسیدن به نیکویی و تقوی می باشد.
هو العلم الهادي الي سنن الهدي***هو الحصن ينجي من جميع الشدائد
دانش فقه، معرفتی است که بسوی راه های راست رهنمون می سازد و قلعه ای است که-صاحبش- را از همه مصیبت ها و آفت ها- در دین- نجات می دهد.
شیخ دکتر/ خالد بن عبدالله المصلح
العلم و فضله