الحمد لله و صلي الله و سلم و بارك علي رسول الله و علي آله وصحبه.
أما بعد:
در پاسخ به پرسش شما از خداوند طلب توفیق کرده و می گوییم:
در بررسی نصوص و دلایل شرعی مشاهده می کنیم، آنچه که در سنت نبوی به انجام دادن آن در شب قدر توصیه شده است "قیام" می باشد و "قیام" عبارت است از زنده نگه داشتن شب قدر با هر نوع عبادت. زیرا در صحیح بخاری و مسلم از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده است که رسول الله صلى الله عليه وسلم می فرماید: (من قام ليلة القدر إيمانا و احتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه) يعني: (هر فردی که شب قدر را از روی ایمان و امید کسب پاداش اخروی زنده نگه دارد گناهان-صغیره-گذشته اش آمرزیده می شود)مهمترین و بارزترین مصادیق قیام بعد از سپاس و ستایش خداوند متعال و تلاوت قرآن، دعاء است زیرا در سنن ترمذی از ام المؤمنين عائشه رضی الله عنها روایت شده است فرمود: (ای رسول خدا؛اگر دانستم کدام شب، شب قدر است چه بگویم؟)فرمود: ( قولی: اللهم إنك عفو تحب العفو فاعف عني) يعني: (بگو: پرودگارا؛ قطعا تو بسیار گذشت کننده و بخشنده ای و گذشت و بخشیدن را دوست داری پس مرا ببخش و از من درگذر)با وجود اینکه در سند این حدیث اشکالاتی وجود دارد ولی قابل استناد است و بیانگر آن است که صحابه رضی الله عنهم در آن شب به دعاء می پرداختند زیرا باتوجه به اینکه شب قدر شبی باشکوه و مورد عنایت خداوند متعال است از اینرو آن را بعنوان فرصتی ویژه برای مناجات و دعاء با خداوند متعال تلقی می کردند و از این جهت است که ام المؤمنين عائشة رضی الله عنها از رسول الله صلی الله عليه وسلم پرسید: (درآن شب چه بگویم؟) و رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: ( قولی: اللهم إنك عفو تحب العفو فاعف عنا) يعني: (بگو: پرودگارا؛ قطعا تو بسیار گذشت کننده و بخشنده ای و بخشش را دوست داری پس مرا ببخش و از ما درگذر)
بنابراین آنچه که در این شب مشروع می باشد پرداختن مضاعف به عبادت ها از قبیل نماز خواندن، ذکر و ستایش خداوند متعال و دعاء به درگاه او است خصوصا دعای مذکور که شامل خیر دنیا و آخرت است زیرا اگر بنده ای مشمول عفو و بخشش خداوند قرار بگیرد در حقیقت به درجه رفیعی از سعادت و کامیابی در دنیا و آخرت رسیده است زیرا شر و مصیبتی که در دنیا دامنگیر انسان ها است به سبب گناهان شان می باشد و اگر خداوند متعال از گناهان آنها درگذرد انسان ها از بسیاری از مصیبت ها و بلاهای دنیوی در امان می مانند، خداوند می فرماید: (وَمَا أَصَابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمٍْ)يعني: (و هر مصیبتی که به شما روی می آورد به سبب-گناهانی- است که انجام داده اید)الشوری/۳۰ و فردی که مشمول عفو و گذشت الهی قرار بگیرد در آخرت نیز سعادتمند می شود و از آتش سوزان دوزخ نجات یافته و داخل بهشت می گردد زیرا خداوند می فرماید: ( فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ )يعنى: (بنابراین فردی که از آتش دوزخ دور نگه داشته شود و داخل بهشت گردیده شود در حقیقت رستگار و کامیاب شده است)آل عمران/۱۸۵
از خداوند متعال مسئلت داریم تا ما و شما را به این شب باشکوه برساند و به ما توفیق بندگی و اطاعت خودش را نصیب بفرماید و از احسان و فضل خود ما را بهره مند کند چرا که او پرودگاری بس بخشنده است و در ازای عملی اندک، پاداش بیشتر عنایت می کند.
-آیا عمره کردن در این شب فضیلت خاصی دارد؟
در پاسخ باید گفت: خیر؛ اختصاص دادن هیچ عبادتی اعم از عمره و قربانی کردن و نذر و امثال آنها برای شب قدر از هیچ یک از سلف صالح رحمهم الله ثابت نشده است بلکه انجام دادن هر نوع عبادتی در آن شب بدون اختصاص دادن فضیلت و پاداش معین به آن مشروع بوده و نشانه خیر است و امید قبول شدن دارد.
حال اگر فردی بگوید:در آن شب رغبت بیشتری به صدقه دادن، تلاوت قرآن و یا انجام عبادت های دیگر دارم می گوییم: خوب است اما نباید عبادت خاصی را به آن شب اختصاص دهد و یا فضیلت و پاداش مشخصی برای آن در نظر بگیرد زیرا اختصاص دادن عبادت یا پاداشی مشخص برای یک عبادت تنها از روی دلیل شرعی ثابت می شود و از اینرو در صحیح بخاری و مسلم از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده است که رسول الله صلی الله عليه وسلم می فرماید: ( لاتخصوا يوم الجمعة بصيام و لاليلته بقيام) يعني: (- از میان روزها تنها- روز جمعه را به روزه گرفتن- و تنها شب جمعه را- به نماز تهجد ( و شب زنده داری) اختصاص ندهید) لذا رسول الله صلى الله عليه وسلم از تخصیص نهی کرده است و آن عبارت است از اینکه انسان بدون وجود دلیل شرعی یک عبادت خاص را در یک زمان مشخص دارای فضیلت و پاداش خاصی بداند زیرا تخصیص یک عبادت برای یک زمان مشخص، نیازمند دلیل شرعی است و در بالا به آنچه که انجام دادن آن در شب قدر مشروع است اشاره نمودیم.
شیخ دکتر/خالد بن عبدالله المصلح
